DOĞAL KORUNMA YÖNTEMLERİ;
Cinsel Yoksunluk; Kadında gebelik ihtimalinin yüksek olduğu yumurtlama dönemlerini tahmin ya da tayin ederek ilişkiden kaçınmayı öngören yöntemlerdir. Takvim yöntemi, servikal mukus yöntemi vb.
Emzirme; Bebeğini yalnız anne sütü ile besleyen annelerde ilk 3 ay, takviye mama kullananlarda ise ilk 3 hafta gebelik oluşmaz. Ancak bundan sonraki dönemler için etkili bir korunma yöntemi kullanılmalıdır.
Geri Çekme (Dışa Boşalma); Cinsel ilişki sırasında, boşalma olmadan önce, erkeğin penisini kadının vajinasından çıkararak genital bölgenin uzağında bir yere dışarıya boşalmasıdır.
BARİYER KORUNMA YÖNTEMLERİ
Kondom (Prezervatif, Kılıf, Kaput); çoğunlukla erkekler ama nadiren de olsa kadınlar tarafından kullanılmak üzere lateksten yapılmış çok ince ve esnek bir kılıftır. Gebelikten koruma etkisinin yanı sıra cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu, klamidya vb.) da korur.
Diyafram; ince lastikten yapılmış, rahim ağzını örten kubbe şeklinde bir araçtır. Cinsel ilişkiden önce yerleştirilir ve ilişkiden en erken altı saat sonra çıkarılır. Doğru kullanılırsa, aynı diyafram yıkanıp kurulanarak uzun süre kullanılabilir. Bazı cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruyucudur.
Spermisitler (sperm öldürücüler); ilişkiden hemen önce vajinaya konulan jel, fitil ve köpüren tabletlerdir. Tabletlerin erimesi için cinsel ilişkiden 10-15 dakika önce vajinanın derinine uygulanmaları gerekir. Etkisini tam gösterebilmesi için cinsel ilişkiden sonra da en az 6 saat vajina hiç bir sebeple yıkanmamalıdır.
RAHİM İÇİ ARAÇ (RİA, SPİRAL)
Rahim içine yerleştirilen küçük bir araçtır. Bakır veya hormon içeren tipleri vardır. Kadının gebe olmadığından emin olunan herhangi bir zamanda uygulanabilir. Uygulama sırasında adetli olmak gerekli değildir. Çıkartıldığında doğurganlık geri döner. Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, Hepatit-B, frengi, bel soğukluğu, klamidya vb.) korumaz.
Günümüzde modern spiraller olarak tarif edebileceğimiz 2 farklı spiral var.
– Gynefix, bakırlı bir spiral ve 5 yıllık koruyuculuğu var. En önemli özelliği ise rahimden kaymaması, çünkü rahim duvarına zımbalanıyor. Ayrıca rahimin büyüklüğü ya da küçüklüğü ne olursa olsun uygulanabilir.
– Mirena, hormonlu bir spiral ve son derece yüksek başarı ile gebelikten koruma sağlıyor. Hormonal özelliği sayesinde adet kanamalarını da azaltıyor ayrıca emziren kadınlar için çok uygun bir seçenek. Bu spiral de 5 yıl süreyle koruma sağlıyor.
HORMONAL KORUNMA YÖNTEMLERİ
Doğum Kontrol Hapı (Kombine Oral Kontraseptif, KOK, OKS)
Genellikle 21 haplık kutularda satılır. Her gün düzenli alınması gerekir. Kutunun bitimiyle 1 hafta ara verilir ve 8. gün yeni kutuya başlanır. Ara esnasında kanama gözlenir.
Esas olarak kadında, yumurtlamayı engelleyerek gebelikten korur. Ayrıca rahim duvarını inceltmesi, rahim ağzı mukusunu koyulaştırıp sperm geçişini zorlaştırması ve tüp hareketlerini azaltması da gebelikten koruyucudur.
Adetin ilk beş günü içinde alınırsa ilk kutudan itibaren koruyuculuğu başlar. Daha sonra başlanırsa 2. kutuya kadar ilave bir yöntem uygulamak gerekir.
Kombine haplar ayrıca; adet öncesi gerginliği ve adet sancılarını azaltır. Adet kanamalarının miktarını azalttığından kansızlıktan korur. Rahim ve yumurtalık kanserlerine karşı koruyucudur. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korumaz.
Aylık İğne
Düzenli olarak ayda bir kez, kas içine enjeksiyonla uygulanır. Kadında doğal olarak bulunan kadınlık hormonlarından ikisini (östrojen ve progesteron) içerir. Yumurtlama ve döllenmeyi engeller. Adetin ilk yedi günü içinde tercihen ilk günü uygulanır.
Üç Aylık İğne (depo MPA, medroksiprogesteron asetat)
Düzenli olarak üç ayda bir, kas içine enjeksiyonla uygulanır. Progesteron içerir. Yumurtlama ve döllenmeyi engeller. Adetin ilk yedi günü içinde tercihen ilk günü uygulanır. Ara kanamaları olabilir ve uzun kullanıldığında adetten kesebilir. Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir.
Deri Altı İmplantları (İmplanon)
Kolun, dirsek üzerindeki iç kısmına yerleştirilen ve kibrit çöpü büyüklüğünde silikon çubuklardır. Progesteron hormonu içerir. Yumurtlama ve döllenmeyi önler. Türüne göre üç ya da beş yıl boyunca gebelikten korur. Gebelik şüphesi olmayan herhangi bir günde, tercihen adetin ilk yedi günü içinde uygulanır.
CERRAHİ KORUNMA YÖNTEMLERİ
Kadında Tüplerin Bağlanması (Tüp Ligasyonu); çocuk istemeyen çiftlerde, kadınların yumurtalık kanallarının/tüplerin ameliyatla bağlanmasıdır. Tüpler bağlandığı için yumurta, sperm ile karşılaşmaz. Böylece döllenme engellenir. Gebelik şüphesi olmayan herhangi bir zamanda yapılır.
Erkekte Kanalların Bağlanması (Vazektomi); çocuk istemeyen çiftlerde, erkeklerin tohum (sperm) kanallarının bağlanmasıdır. Kanallar bağlandığı için spermler boşalma sıvısına geçmez. Böylece döllenme engellenir. Erkek evli ise kendisinin ve eşinin yazılı onayı ile yapılır.
Acil Korunma
Korunmasız cinsel ilişki sonrasında ilk 7 gün içinde kullanılabilen gebeliği önleyici yöntemlerdir.
Korunmasız ilişkiyi takip eden ilk 72 saat içinde 12 saat arayla, iki kez olmak üzere, içindeki hormon miktarına göre belirlenen adette hap içerek ya da beş gün içinde bakırlı spiral uygulanarak korunma sağlanabilir.
